Niegodziwość i nadzieja

Piszę ten tekst pod wpływem informacji o śmierci wicepremiera Leppera. Nie po raz pierwszy, niestety, zdarza się u nas, że politycy, jak również na przykład uczeni, by wymienić Leona Petrażyckiego, kończą życie śmiercią samobójczą. Zdarzało się to w dziejach niejeden raz. Ale szczególnie wstrząsające jest zjawisko odbierania sobie życia z powodu niegodziwości otoczenia i biedy.

Walka polityczna przybiera u nas ostre formy. Powinna ograniczać ją elementarna przyzwoitość, która powstrzymuje przed stosowaniem niewybrednych metod zwalczania przeciwników politycznych. Pamiętajmy o sile oddziaływania mediów, które są zdolne wyrządzić głęboką krzywdę. Oskarżenia kogoś są podchwytywane i słyszalne. Ale cisza towarzyszy ewentualnym przeprosinom. Tak zresztą było i z A. Lepperem.

Czuję się zobowiązana, by przypomnieć, że właśnie partia Leppera była tą, która zaprotestowała przeciwko prowadzeniu przez Polskę wojny w Iraku. Byłam świadkiem w senacie RP V kadencji płomiennego przemówienia senatora Samoobrony wzywającego do protestu wobec tej decyzji rządu SLD i prezydenta. Postępowanie każdego człowieka, a zwłaszcza polityka, można poddać krytyce, często zresztą uzasadnionej. Ale nikt nie jest upoważniony do tego, by przy pomocy podejrzanych metod kompromitować osoby publiczne. Nota bene dotknęło to także Stana Tymińskiego i trzeba uświadomić to sobie niezależnie od tego czy chciało się jego zwycięstwa w wyborach prezydenckich.

W państwie demokratycznym przekształca się nader łatwo polityka w partyjniactwo, czyli grę interesów partyjnych. Wartość fundamentalna, czyli dobro wspólne, w tych walkach partyjnych przestaje być brana pod uwagę. Dziennikarze stają się często ślepymi wykonawcami oczekiwań polityków, mącąc świadomość społeczeństwa. Coraz mniej mamy przejawów wspólnotowości i coraz więcej oznak atomizacji. Nawet krach gospodarki neoliberalnej, do czego przyczyniły się spekulacje banków, nie spowodował zespolenia społeczeństwa przeciwko doświadczanej biedzie i niesprawiedliwości.

Kryzys, o którym mowa jest powstrzymywany w krajach o gospodarce neoliberalnej dzięki interwencjonizmowi państwowemu. Paradoks zawiera się w tym, że gospodarka neoliberalna jest mu przeciwna, ale korzysta, gdy nadchodzi kryzys. Zachodzi więc nacjonalizacja strat, która odbywa się kosztem każdego obywatela. Zyski pozostają nadal w prywatnych rękach. Profesorowie ekonomii, ich większość, nadal nie wskazuje na sensowność mieszanej formy własności, o czym pięknie i mądrze pisał papież Jan XXIII.

W międzywojennej Polsce były urzeczywistniane idee Edwarda Abramowskiego i nadal nie straciły swojej aktualności. Dotyczyły przede wszystkim tworzenia spółdzielczości w rozmaitych dziedzinach gospodarki. Przypomnę, że spółdzielnie rybackie, maszoperie, istniały w Polsce jeszcze w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku. Własność spółdzielcza cementuje obywateli we wspólnoty i wytwarza szlachetne cechy charakteru, by wymienić braterstwo, życzliwość, chęć udzielania pomocy. Nawiązując do maszoperii, rybak który powrócił bez połowu, otrzymywał część połowu od tych, którym się poszczęściło. Jakże to odległe od haseł rywalizacji, czy sukcesu, które z istoty swej przeciwstawiają sobie jednostki.

Niezbędne jest przeobrażanie świadomości społeczeństwa. Trzeba, moim zdaniem, zacząć od przeciwdziałania deprecjonowaniu wartości człowieka. Wyraża się ona również w języku, by podać jako przykład nazwę „kapitał ludzki”, czy „nieproduktywna faza życia” – w odniesieniu do osób starszych i sędziwych. Kult młodości biologicznej, wywoływanie konfliktu między pokoleniami, nie służy właściwemu kształtowaniu świadomości, a od niej zależą decyzje prawne, polityczne, gospodarcze. Kult wartości materialnych osiąga niepokojący wymiar. Wprawdzie modne jest powoływanie się na „godność człowieka”, ale jednocześnie boleje się nad „starzeniem się społeczeństwa” – zamiast cieszyć się, że zaznacza się przedłużanie życia człowieka. Mickiewicz dzielił społeczeństwo na ludzi młodych duchem i starych duchem, nie wiążąc tej klasyfikacji z datą urodzenia.

Dziś żyjąc, tworzymy przyszłość. Wymaga to wprowadzenia natychmiastowych zmian w edukacji. I to nie takich, które wniosła pospiesznie do szkolnictwa wyższego odchodząca rządząca partia. Zmiany w edukacji powinny wyrazić się w zaszczepianiu pewnych wartości o wymiarze powszechnym. A więc możliwych do przyjęcia przez zróżnicowane światopoglądowo społeczeństwo. Jedną z nich jest lojalność. Najwyższy czas, by skompromitowane zostały na przykład potajemne nagrywania rozmów przyjaciół przez jednego z nich. Najwyższy czas, by skompromitowano przechodzenie z partii do partii, powodowane chęcią otrzymania lepszego miejsca na liście wyborczej. Najwyższy czas, by nie pokazywano w mediach jako bohatera kogoś, kto tworzy nową partię zachowując się nielojalnie wobec dotychczasowych kolegów partyjnych. Brakuje ideowości w życiu publicznym i to deprawuje całe społeczeństwo.

Lojalność wiąże się z uważnym traktowaniem drugiego człowieka, a więc wrażliwością, która prowadzi niejednokrotnie do korekty własnych poczynań. Być lojalnym, to nie zdradzać, zwłaszcza dla korzyści. Lojalność wymaga dotrzymywania obietnic i zachowania w tajemnicy powierzonych sekretów. Z lojalności płynie także obowiązek obrony kogoś przed negatywnymi osądami oraz poczynaniami innych ludzi. A więc lojalność, to coś więcej niż bierna postawa niekrzywdzenia. Najwyższy czas, by została odrodzona, a wraz z nią – wartość honoru.

Prof. Maria Szyszkowska

http://sol.myslpolska.pl