Kto komu jest winny: Rosja krajom bałtyckim czy odwrotnie?

Polityka zachodnich mocarstw w kwestii bałtyckiej tradycyjnie opierała się na wykorzystywaniu Litwy, Łotwy i Estonii w charakterze forpoczty przeciwko Rosji. Kultywowana była teza „radzieckiej okupacji” państw bałtyckich w latach 40., chociaż zgodnie z formalnym pojmowaniem prawa międzynarodowego okupacji krajów bałtyckich nie było. Wojska radzieckie wkroczyły na ich terytorium za zgodą ówczesnych władz.

[Formalnie okupacji nie było, ale ta „zgoda ówczesnych władz”… – admin]

Tym nie mniej, Zgromadzenie Bałtyckie 19 grudnia 2004 roku przyjęło rezolucję pod tytułem „O konieczności oceny szkód, wyrządzonych krajom bałtyckim przez okupację”. W rezolucji podkreślono, między innymi, że „okupacja wyrządziła ogromne szkody gospodarce, edukacji, kulturze i inteligencji państw bałtyckich, w czego wyniku znalazły się daleko w tyle za europejskimi sąsiadami”. Rezolucja wezwała rządy krajów bałtyckich do zainicjowania rozmów z Rosją i Niemcami w sprawie zrekompensowania szkód, zadanych przez okupację.

Rozpatrzmy sytuację jak najbardziej bezstronnie. Na temat Litwy na początku lat 90-tych sąsiedzi z krajów bałtyckich żartowali, że w latach okupacji najlepiej przygotowała się na przyszłą niepodległość. Na Litwie były najlepsze drogi w Związku Radzieckim, własna duża rafineria, znakomity port, wspaniała infrastruktura transportowa i nowoczesna elektrownia atomowa. Tymczasem już w 1997 roku kraj ten obliczył szkody z ostatnich 50 lat przebywania w składzie Związku Radzieckiego i zażądał od Rosji 286 mld dolarów. Później kwotę zmniejszono do 20 mld dolarów.

W 2011 roku została podana kwota 834 mld dolarów, ponieważ Wilno stwierdziło, iż Rosja jest winna Litwie także za zamknięcie elektrowni atomowej Ignalinska, zbudowanej w czasach radzieckich i wstrzymanej na żądanie UE.

Na pierwszy rzut oka wygląda to na paradoks: Rosja (Związek Radziecki) zbudowała Litwie elektrownię atomową, pozostawiła ją w dobrym stanie i nie wzięła za to ani grosza, czyli podarowała. Natomiast Litwini ją zamknęli, i kraj eksportujący energię elektryczną zamienił się w importera, a do tego domagają się rekompensaty.

Stolica Litwy, Wilno, do 1939 roku znajdowała się w granicach Polski, a jedyny port, Kłajpeda – w rękach Niemiec. Anglia, Francja, Włochy i Japonia uznawały przynależność Wilna do Polski i tylko Związek Radziecki uznawał prawo Litwy do niego. Dzięki wkroczeniu na jej terytorium Armii Czerwonej Wilno i port morski Kłajpeda oddano Litwie, tak samo jak południowo-wschodnie tereny, które wcześniej należały do Białorusi.

Stanowisko Estonii w kwestii żądań rekompensaty za „radziecką okupację” wobec Rosji było mniej aktywne, niż stanowisko Litwy. Jednak zgromadzenie deputowanych ludowych ESRR wszystkich szczebli w 1990 roku zatwierdziło deklarację „O niepodległości państwowej Estonii”, a w ramach Akademii Nauk ESRR po jej przyjęciu została powołana komisja do badania szkód. Rezultatem jej pracy stał się raport „Biała księga o szkodach, wyrządzonych ludowi Estonii przez okupację w latach 1940-1991”.

Według zawartych w nim danych, straty w ludziach w pierwszym roku (1940-1941) wyniosły 48 tys. osób. Liczba ofiar drugiej okupacji radzieckiej szacowana jest na 111 tys. osób, w tym straconych, deportowanych i tych, którzy uciekli na Zachód, zmarłych wskutek głodu i chorób. Za każdą straconą przez Estonię osobę żądano po 75 tys. dolarów, czyli łącznie około 12 mld dolarów. Ponadto 4 mld dolarów planowano wyegzekwować za szkody wyrządzone środowisku, a za minimalne szkody dla gospodarki – 100 mld dolarów.

Przypuszczając, że Rosja nie będzie w stanie zapłacić tak dużej kwoty, przewodniczący komisji państwowejVello Salo zauważył: „Niech oddadzą nam do użytku na przykład obwód nowosybirski, w którym w ciągu pewnego czasu moglibyśmy prowadzić wyręb” – pisze Aleksander Diukow w książce „Mit o ludobójstwie. Represje władz radzieckich w Estonii w latach 1940-1953”.

Najmniej aktywnie żądania wysuwała Łotwa. W 1996 roku sejm przyjął deklarację „O okupacji Łotwy”, w której nie domagał się rekompensat, lecz wezwał kraje świata i organizacje międzynarodowe do „uznania faktu okupacji Łotwy” oraz „udzielenia politycznej i gospodarczej pomocy w likwidacji skutków okupacji”.

Jednak w 2005 roku została przyjęta jeszcze jedna deklaracja „O potępieniu realizowanego na Łotwie totalitarnego reżimu komunistycznego Związku Radzieckiego”. Podkreślono w niej, że Rosja „jako następczyni prawna i polityczna Związku Radzieckiego ponosi moralną, prawną i finansową odpowiedzialność za popełniane na Łotwie zbrodnie przeciwko ludzkości i szkody, wyrządzone państwu łotewskiemu i jego mieszkańcom podczas okupacji”. W dokumencie padło też żądanie „zrekompensowania państwu łotewskiemu i jego mieszkańcom szkód spowodowanych niezgodnymi z prawem działaniami”.

Specjalnie powołana komisja przygotowała raport – bezpośrednie szkody, które poniosła republika wskutek przebywania w składzie Rosji, wyniosły około 18,5 mld dolarów. W tej kwocie mieściły się szkody wyrządzone środowisku wskutek zanieczyszczenia przez radzieckie zakłady i armię. Pośrednie szkody – nieotrzymane PKB – wahały się: gdyby Łotwa pozostała niepodległa i rozwijała się w tempie Finlandii, to jej PKB mogło wzrosnąć o 231 mld dolarów. Przy porównaniu do Austrii ten wskaźnik wyniósłby 277 mld dolarów, a z Danią – 335 mld dolarów.

Można, oczywiście, patrzeć daleko wstecz historii, lecz wtedy można przypomnieć Litwinom, Estończykom i Łotyszom, że Piotr I kupił ich wszystkich z całą ziemią od szwedzkiej królowej Ulriki Eleonory (1688-1741) i dał im wolność. Zgodnie z art. 4 Pokoju w Nystad z 1721 roku Piotrowi I „i jego potomkom oraz następcom państwa rosyjskiego w nietykalne wieczne posiadanie i własność” przekazano Liwonię, Estlandię, Ingrię i część Karelii z dystryktem.

Rosja zapłaciła Szwecji za „odstąpione” ziemie 2 mln jefimków, z których każdy ważył po 28 g srebra. Czyli około 56 ton srebra. Według obecnego kursu, bez odsetek wynosi to 350 mld dolarów. Wówczas był to roczny budżet cesarstwa szwedzkiego i połowa budżetu Rosji. Czy też mamy zażądać od krajów bałtyckich swoje pieniądze z powrotem i opłatę za wieloletnie użytkowanie rosyjskiej ziemi?

Prezydent Związku Radzieckiego Michaił Gorbaczow żądał w zamian za uznanie niepodległości Litwy przekazanie Rosji Kłajpedy, a także 21 mld rubli. Pisała o tym w październiku 2011 roku lenta.ru, powołując się na odtajniony raport konsula generalnego Szwecji Daga Sebastiana Alandera, który pracował wówczas w Leningradzie.

To nic osobistego, tylko biznes.

http://polish.ruvr.ru/