Handlowe ulice Poznania umierają

Jeszcze pod koniec lat 90. ulicę Św. Marcin przemierzały prawdziwe tłumy poznaniaków w poszukiwaniu nowych ubrań, płyt cd czy książek. Dziś w miejscu, gdzie znajdowała się księgarnia jest bank, a butik stał się Biedronką. Sporo lokali to pustostany, a ich witryny zostały zaklejone ulotkami.

Ul. Św. Marcin

Jednym z powodów wymierania śródmieścia i zanikania jeszcze do niedawna handlowego charakteru takich ulic jak Dąbrowskiego na Jeżycach, Głogowska na Łazarzu czy Wierzbięcice na Wildzie są z pewnością galerie handlowe, których jest coraz więcej. W przyszłym roku po otwarciu centrum handlowego na Łacinie stolica Wielkopolski znajdzie się na pierwszym miejscu w Polsce pod względem tego typu obiektów, prześcigając nawet Warszawę. Równocześnie na zaporowe czynsze nie stać coraz większej liczby sklepikarzy.

Kiedyś tętniły życiem, teraz wymierają

Znajdująca się w ścisłym centrum miasta ulica Św. Marcina, która stanowi szlak komunikacyjny z Ronda Kaponiera i dworca kolejowego w kierunku Starego Rynku jeszcze piętnaście lat temu tętniła życiem. Ludzie przyjeżdżali tutaj z całego Poznania, by zrobić zakupy. Przyszli muzycy przyjeżdżali po nuty do księgarni muzycznej naprzeciwko Domów Towarowych Alfa, które później stały się biurowcami. Tuż obok księgarni muzycznej znajdował się sklep, do którego przyjeżdżali harcerze kupić menażkę czy śpiwór. Zaglądali tutaj również ci, którzy nie mogli czegoś dostać w pobliskim Okrąglaku przy zbiegu Mielżyńskiego i 27 Grudnia, niegdyś pełniącym funkcję domu towarowego, a teraz biurowca klasy A. Po zrobieniu zakupów nie było poznaniaka, który nie poszedłby odpocząć do Kociaka na kawę i deser lodowy. Na Świętym Marcinie było praktycznie wszystko, zjeżdżał tutaj cały Poznań i okolice.

– Święty Marcin niegdyś tętnił życiem. Pracuję w centrum przeszło 30 lat. Tego nie da się opisać. Gdy pracowałam w Okrąglaku tłum napierał na drzwi już kilka godzin przed jego otwarciem. Wszyscy pchali się do wind, by wjechać na 8 piętro i najpierw kupić odzież, piętro niżej obuwie, na szóstym zobaczyć artykuły kuchenne, takie jak talerze, sztućce czy solniczki. Na niższych kondygnacjach dostępne były artykuły drogeryjne, a na samym dole warzywa, owoce, artykuł spożywcze. To były czasy – wspomina Henryka Olejniczak, która obecnie prowadzi sklep z bielizną w Pasażu Różowym przy Św. Marcinie.

Butiki wymierają

– Podobnie było na Św. Marcinie, tu było wszystko. Sukces Okrąglaka miała poprawić Alfa, gdzie później zaczęłam pracować. Ten dom towarowy był przeznaczony dla trochę zamożniejszych klientów – dodaje Henryka Olejniczak.

Podobny handlowy charakter miały ulice Dąbrowskiego na Jeżycach, Głogowska na Łazarzu czy Wierzbięcice na Wildzie. Na tych wszystkich arteriach, które prowadzą ze śródmiejskich dzielnic do ścisłego centrum miasta, były sklepy – od spożywczych, przez rzeźnika, aptekę do drogerii. Nie brakowało również kawiarni i restauracji. Z początkiem XXI wieku handel na tych ulicach zaczął zamierać. Częściowo przez wyprowadzanie się mieszkańców za miasto, a po części przez zmianę ich zwyczajów zakupowych, gdy powstały centra i galerie handlowe.

Najpierw banki, teraz salony gier i dopalacze

Ulica Głogowska na Łazarzu, która prowadzi na Międzynarodowe Targi Poznańskie czy dworzec kolejowy była kiedyś jedną z handlowych wizytówek miasta. Z czasem zaczęło powstawać tutaj coraz więcej banków i salonów sukien ślubnych, do tego stopnia, że zastanawiano się czy nie zmienić nazwy ulicy na Bankową lub Ślubną. Tylko na półtorakilometrowym odcinku Głogowskiej od Dworca Zachodniego do Hetmańskiej naliczono ponad 40 placówek bankowych.

Przez pół wieku istniał zakład naprawy parasoli i usług kaletniczych, który powstał w 1961 roku wraz z oddaniem do użytku bloku przy ul. Głogowskiej 91. Rodzinną firmę, przekazywaną z pokolenia na pokolenie w końcu zabił kryzys i zalew taniej tandety z Chin. Naprawa parasoli i torebek okazała się nieopłacalna. Obecnie w lokalu tym znajduje się sklep z garniturami, a obok lombard, których zaczyna przybywać na głównej ulicy Łazarza.

Ostatnio nawet instytucje finansowe mają kłopoty, w ostatnich tygodniach wyprowadziły się trzy placówki bankowe dużych sieci. W ich miejscu powstają salony gier, z których większość czynna jest przez całą dobę, niektóre oddalone są od siebie zaledwie kilka kroków.

Prawdziwą zmorą Głogowskiej, ale tez innych podobnych ulic są sklepy oferujące produkty kolekcjonerskie, które jak się okazuje są dopalaczami. Walka z nimi jest trudna, przynoszą szybki zysk więc wypierają inny handel. Na Głogowskiej działały aż dwa sklepy z dopalaczami, oddalone zaledwie 450 metrów od siebie. Niedawno jeden został zamknięty, ale zapewne jest kwestią czasu kiedy otworzy się kolejny.

Z podobnym problemem zmierzyli się również mieszkańcy sąsiedniej Wildy

– Również mieliśmy problem z dopalaczami. Policja ma ograniczone możliwości. Próbowaliśmy sami dotrzeć do właścicieli, którzy często nie wiedzą, na co wynajmują lokal. Oni podpisują umowę z agencją reklamową, a w rzeczywistości prowadzony jest sklep z dopalaczami – zauważa Dorota Bonk-Hammermeister, przewodnicząca Rady Osiedla Wilda.

Dyskonty jeden przy drugim

Przy ul. Wierzbięcice, niedaleko Rynku Wildeckiego przez 43 lata działało Kino Wilda. W pierwszym repertuarze znalazł się popularny western „Siedmiu wspaniałych”, który zapewnił dużą rozrywkę całej dzielnicy. Dziesięć lat temu wyświetlono ostatni film, a kino ostatecznie zamknięto ze względu na upadłość właściciela. Budynek sprzedano, a rok później w miejscu dawnego Kina Wilda otwarto dyskont sieci Biedronka.

Nowe dyskonty to prawdziwa plaga również na Jeżycach

– Najpierw otwarto nam Biedronkę w nowym budynku przy Teatrze Polskim. Kolejny dyskont znalazł się na Kościelnej, a niedawno Biedronka została otwarta w Wiepofamie. Jak tak dalej pójdzie, to Biedronki będziemy mieli co 500 metrów, już teraz mamy jedną Żabkę obok drugiej. A gdyby tylko na ul. Dąbrowskiego powstały przystanki wiedeńskie ludzie chętniej przyjeżdżaliby na targowisko na Rynku Jeżyckim – opowiada Aleksandra Sołtysiak-Łuczak, przewodnicząca Rady Osiedla Jeżyce.

Zaledwie 350 metrów od siebie oddalone są Biedronki na Św. Marcinie. Pierwszy dyskont mieści się w piwnicy dawnego Domu Towarowego Alfa, niedaleko otwarto drugi, znacznie mniejszy, za to w lokalu, gdzie jeszcze rok temu znajdował się butik. Jakby tego było mało trzecia Biedronka znajduje się na samym końcu Św. Marcina, w stojącym przy pl. Wiosny Ludów Kupcu Poznańskim. A pomiędzy nimi jest jeszcze Lidl zlokalizowany w pobliskiej Galerii MM.

Podobny problem jest również na Wildzie, gdzie dyskonty są zagrożeniem dla kupców z tamtejszego targowiska.

– Nie dość, że Biedronka, która powstała w Kinie Wilda wysysa okoliczny drobny handel, to kupcy z Rynku Wildeckiego otoczeni są dwoma Biedronkami, Lidlem i Netto. Powoduje to, że ludzie już rzadziej zaglądają na nasze targowisko – zaznacza Dorota Bonk-Hammermeister ze Stowarzyszenia Wildzianie.

Winne również galerie handlowe?

Obecnie w całej Polsce działa ponad 440 galerii handlowych. Według raportu Polskiej Rady Centrów Handlowych w samym Poznaniu nasycenie tego typu powierzchnią wynosi 670 metrów kwadratowych na tysiąc mieszkańców, a w przyszłym roku wzrośnie do 759 m kw., a to w wyniku oddania do użytku kolejnej galerii handlowej Posnania, która powstaje w pobliżu ronda Rataje. Tym samym Poznań będzie polskim liderem pod względem tego typu obiektów.

– Centra handlowe przejęły wiele funkcji miast. Mamy poczucie, że centrum handlowe to wielki świat, kolorowy, z muzyką w tle. Pod dachem, w jednym budynku można kupić wszystkie najważniejsze produkty od żywności po odzież, obuwie do sprzętu rtv i agd. Znajdujące się tam kawiarnie i restauracje są często odwiedzane niż te w centrum miasta – wskazuje socjolog dr hab., prof. Krzysztof Podemski.

– Przyczyną wymierania takich ulic jak Św. Marcin czy Głogowska jest z jednej strony silna konkurencja galerii handlowych, które powstały w zbyt bliskiej odległości od centrum i w samym dzielnicach mieszkaniowych. To także moda na zachodni sposób robienia zakupów, którą Polacy podchwycili w latach 90. zachłyśnięci amerykańskim sposobem życia. Z drugiej strony, ulice w śródmieściu pozostawiono same sobie, króluje na nich głównie ruch samochodowy – dodaje Jakub Głaz, krytyk architektury.

Co ciekawe przesyt wielkopowierzchniowego handlu powoduje, że same galerie handlowe zaczynają świecić pustkami. Będą więc niszczyć nie tylko handel uliczny, ale siebie nawzajem.

– W tej chwili centra handlowe zaczęły walczyć ze sobą. Galeria przy dworcu wysysa klientów ze Starego Browaru. Budowane centrum na Łacinie odbierze klientów Galerii Malta i M1 na Franowie. Liczba konsumentów i ich budżety są ograniczone. Ludzie zaczynają kupować w dyskontach, a centra handlowe przejmują dla wielu rolę zwykłych sklepów, gdzie przychodzi się kupić kilka drobnych produktów. Liczy się odległość i cena – uważa prof. Krzysztof Podemski, socjolog.

Zgadza się z tym Henryka Olejniczak, która prowadzi sklep z bielizną w Pasażu Różowym przy ul. Św. Marcin. – Zrobiliśmy się trochę wygodni. Klient lubi przyjechać samochodem na parking, a dzieci zostawia w punkcie zabaw. Na Św. Marcinie robią zakupy już tylko pracujący w pobliskich biurach.

– Sklep pewnie będę musiała zamknąć. Nie pójdę do galerii handlowej, bo nie stać mnie na płacenie czynszu w kwocie 40 tys. zł. Poza tym w dni robocze i tak tam jest mały ruch, całkiem jak tutaj – dodaje Henryka Olejniczak.

Możliwe, że wraz z umierającym handlowym Św. Marcinem upadną również inne branże, jak istniejącą od 1958 roku cukiernia „Słodki Kącik”, która codziennie wypieka m. in. rogale świętomarcińskie. Cukiernia znajduje się w bramie kamienicy sąsiadującej z Galerią MM, otwartą w marcu 2013 roku.

– W ostatnich latach ruch na Św. Marcinie bardzo się zmniejszył. Mamy coraz mniej klientów. Przychodzą do nas głównie okoliczni mieszkańcy i pracownicy pobliskich biur. Czasami przyjdzie klient, który poczytał o nas w internecie. A były czasy, gdzie już o godz. 15 musieliśmy wywieszać kartkę z napisem „wszystko sprzedane, zapraszamy jutro”. Kiedyś to dojeżdżał do nas autobus pospieszny A, którym przyjeżdżali mieszkańcy os. Kopernika i Rataj. Dwa lata temu otworzyliśmy również drugą filię na Górnej Wildzie, prowadziliśmy ją tylko przez rok. Zaczynam się zastanawiać jak długo poprowadzimy jeszcze tą cukiernię – żali się Lidia Warguła z cukierni „Słodki Kącik”.

Zbyt wysokie czynsze

Jednym z powodów upadku drobnego handlu na poznańskich ulicach są wysokie czynsze. – Aż trzykrotnie przenosiłem swój zakład, który prowadzę na Łazarzu od 1991 roku. Pierwszy punkt prowadziłem przy Głogowskiej 79, jednak tam podniesiony został czynsz. Przeniosłem się więc obok, do lokalu pod numerem 83b gdzie było taniej. Niestety zmienił się właściciel budynku, nowy miał zupełnie inne plany i byłem zmuszony opuścić i ten lokal. Udało mi się wynająć lokal od miasta. Trudno oceniać współprace z ZKZL, bo trwa ona dopiero od pół roku, jednak z podmiotem prywatnym lepiej ustało się kwestie aranżacji lokalu i remontu. W przypadku miejskiego lokalu zbyt długo trwają procedury – objaśnia Roman Czechowski, fotograf.

Chcą ratować

Są jednak pomysły ratowania jeszcze niedawno reprezentacyjnych ulic. Centrum Kultury Zamek od lat prowadzi program „Strefa Święty Marcin”, który jest ukierunkowany na ożywienie ulicy. Receptą na to mają być działania kulturalne, wszystko aby przyciągnąć mieszkańców i turystów.

– Od 1993 roku co roku zawsze 11 listopada organizujemy Imieniny Ulicy Święty Marcin. Spod kościoła Św. Marcina do Zamku wyrusza korowód świętomarciński. Prowadzimy debaty – zarówno bezpośrednio odnoszące się do sytuacji ulicy, jak i wpisujące myślenie o niej w szersze ramy dyskusji o mieście, jego rozwoju i estetyce. W ramach Strefy Święty Marcin realizowane są również inicjatywy związane z muzyką, jak coroczne „Rytmy Marcina” oraz literaturą, jak „Ulica Książek” – tłumaczy Grzegorz Bibro, rzecznik Centrum Kultury Zamek.

Już niebawem mają zostać podjęte kolejne działania

– Niedługo usuniemy płot, który uniemożliwia stworzenie przejścia na wysokości ulicy Kantaka i Garnarskiej. W przyszłości powstanie przystanek tramwajowy przed skrzyżowaniem z ul. Ratajczaka. Będzie to stwarzać powód do przejścia się pieszo tą ulicą.

Powinno pojawić się więcej zieleni, dlaczego nie stworzyć na Św. Marcinie ogródków kawiarnianych. Potrzebne jest poszerzenie chodników i zawężenie pasów ruchu. Do centrum czasami trzeba dojechać samochodem, ale kierowców chcemy zachęcić do korzystania z parkingów podziemnych. Na Św. Marcinie jestem wstanie wyobrazić sobie również fontannę. Woda zawsze przyciąga ludzi ­– przekonuje Mariusz Wiśniewski, zastępca prezydenta miasta Poznania.

Pomysły na ożywienie niegdyś handlowych ulic mają również przedstawiciele samorządów pomocniczych.

– Ludzie wolą robić zakupy w City Center, bo na Głogowskiej brakuje miejsc, gdzie można się spotkać. Nie ma kafejek, pubów, to musi się zmienić. Jest za mało przejść dla pieszych. Na niektórych odcinkach, by przejść na drugą stronę ulicy trzeba przejść nawet pół kilometra tak jak jest w okolicach Targów. Brakuje przejścia pomiędzy Dworcem Zachodnim a Gąsiorowskich czy w pobliżu zajezdni – twierdzi Maria Łazarz, przewodnicząca Zarządu Rady Osiedla Św. Łazarz.

– Na Wierzbięcicach trzeba byłoby ograniczyć ruch samochodowy, posadzić zieleń. Na całej tej ulicy od Rynku Wildeckiego do Królowej Jadwigi rośnie dosłownie tylko jedno drzewo. Jeśli zostałyby uwolnione chodniki to wtedy mogą pojawić się ogródki kawiarniane – przekonuje Dorota Bonk-Hammermeister z Rady Osiedla Wilda.

Podobnego zdania są miejscy eksperci

– Miasto przez lata nie myślało kompleksowo o tych ulicach, nie dbało o ich kształt przestrzenny, małą architekturę, zieleń i ławki. Na Św. Marcinie widziałbym ogródki piwno-kawiarniane po północnej stronie ulicy, pod biurowcami Alfy – uważa Jakub Głaz, krytyk architektury.

– Miasto powinno udzielać ulg lub dopłat tym osobom, które zdecydują się na otwieranie sklepów, w tych miejscach. Władze powinny prowadzić politykę zmierzającą do ograniczenia na jednej przestrzeni liczby banków. Tu potrzeba aktywnej polityki państwa i samorządu. Z pewnością rynek sam tego problemu nie rozwiąże. Ważna jest też zmiana zwyczajów konsumentów – podsumowuje Krzysztof Podemski, socjolog. W wielu krajach świadomi konsumenci celowo wybierają małe lokalne sklepiki.

Janusz Ludwiczak (także autor zdjęć)
http://wiadomosci.onet.pl

Umiera w ogóle polski handel, polskie rolnictwo, polskie rzemiosło… przemysł już dawno umarł, choć wciąż jeszcze ma pośmiertne drgawki. Umiera Polska.

Historia was znieczuli ciszą,
bo będzie w niej że was nie było…
Od lat już tę historię piszą
i wkrótce wcisną wam ją siłą.

Admin