„Mundur niebieski, orzeł żelazny…”

Nadużywanie uprawnień, nieuzasadnione podejmowanie interwencji, stosowanie mandatów i kar w sytuacjach, których wystarczyłoby upomnienie i poinstruowanie, agresja (nie tylko słowna), wreszcie zwykłe chamstwo niektórych policjantów – wszystko są to realne i poważne problemy stanu epidemicznego, znacznie poważniejsze od ewentualnego zagrożenia chorobą.

Ta bowiem dotyka wciąż jeszcze nielicznych – a praktyka prawna państwa może zostać dotkliwie i trwale zepsuta na lata po pandemii.

Proste sprawy

Wysyp filmików z policjantami rozdzielającymi mandaty za siedzenie na ławce i dociekającymi czy wyjazd Kowalskiego był wystarczająco życiowo uzasadniony – tradycyjnie podzielił internet. Oprócz narastającego poczucia absurdu, w jaki wpędziło nas ciągłe zaostrzanie przepisów lockdownu – pojawiły się również próby obrony metod działania funkcjonariuszy, już to w duchu znanym od początku całej tej histerii („Czy chcecie, żeby było jak we Włoszech?!”), już to z trudem tylko maskowaną złością, nienawiścią i zawiścią wobec tych, którzy nie dość, że zamknąć całkiem się dali, to jeszcze „w swoich SUV-ach” (czyli w domyśle na bogato) szwendają się po kraju, zamiast pokornie słuchać panów policjantów i panów polityków siedząc w domach i licząc na cud.

Stan zamknięcia sprzyja zresztą prowadzeniu takich debat w nieskończoność, co ze stosunkowo prostych spraw – czyni niemal traktaty socjal-politolo-ekonomiczno-cywilizacyjne pt. jak rozmawiać z panem funkcjonariuszem i czy go nagrywać.

A rzecz to przecież naprawdę oczywista. Po pierwsze i jak zawsze – postępuje się na wyczucie. Czy interweniujący działa wyraźnie w intencji, żeby legitymowanego zgnoić – czy też zachowuje się jak człowiek. Czy widać, że musi przynieść z patrolu określoną liczbę mandatów – czy tylko chce odfajkować służbę. Mówiąc jeszcze prościej – cham, zupak czy normalny człowiek? Przecież łatwo się zorientować… I od tego uzależniona winna być nasza reakcja.

Nie można z niej jednak z góry wykluczyć realizowania naszych obywatelskich uprawnień. Jeśli policjant działa bezprawnie – należy to udokumentować i złożyć skargę. Jeśli przekracza swoje uprawnienia, nadużywa prawa i/lub sam go nie zna – należy to udokumentować i wejść na drogę prawną. Zawsze należy brać pod uwagę, że funkcjonariusz może nie mieć skrupułów w formułowaniu fałszywych zarzutów i fabrykowaniu dowodów mających osłonić bezprawność jego działań (zrzuciliście mu czapkę, znieważyliście funkcjonariusza, stawialiście opór itp). Taka jest zwykła praktyka działań policji w poczuciu bezkarności. Stąd należy rejestrować, nagrywać, mieć dowody, świadków, zwracać uwagę czy scenę interwencji rejestruje monitoring itd.

Nade wszystko należy też zachowywać spokój – nie dając pretekstu i pozwalając, by to nielegalnie interweniujący dodatkowo się pogrążył poddając emocjom. I wreszcie warto pamiętać, że chociaż ten konkretny osobnik może mieć indywidualną predylekcję do agresji, brak kultury czy inteligencji – ale też niemal na pewno konkretne wytyczne dotyczące sposobu, zakresu i celu interwencji otrzymał od przełożonych, a więc to oni pozostają szczególnie odpowiedzialni (co samego funkcjonariusza, rzecz jasna, nie rozgrzesza, gdy bezpośrednio narusza prawo).

Czy nagrywać

Podkreślmy, choć policjanci z reguły bardzo nie lubią widoku włączanych kamer w smartfonach – to czasem, jeśli nie nagrasz policjanta (a nie musisz tego robić wkładając mu komórkę w twarz) możesz się dowiedzieć (już z treści zarzutu), że się na niego rzuciłeś, byłeś pijany i złorzeczyłeś najjaśniejszej. Tak to w Polsce wyglądało i wygląda (negatywną stroną wszechobecnej rejestracji pozostaje natomiast to, że interweniujący policjanci boją się teraz wziąć łapówkę – co pewnie też im humoru nie poprawia…).

Pokoleniu, które wyrosło w trakcie ostatnich dwóch dekad trzeba niestety przypominać co działo się przed wynalezieniem nagrywania i videorejestracji w komórkach: jak się np. wyglądało już w demokracji rano wychodząc z izby zatrzymań, oczywiście po obrazie funkcjonariusza i napaści na policjanta. Jakim postępem w budowaniu nuty zrozumienia między policją a obywatelami stały się kamery noszone przez obywateli w kieszeniach i na szybach aut. Choć jak wspomniano – rozwiązanie to miało pewne wady (wzrosła ściągalność mandatów – panowie z lotnej mniej pieniędzy wydają na nowe domy i prywatne bryki itd.). Oczywiście więc, że ci od początku działający w złych intencjach złoszczą się na widok telefonów. Gdy goryl nie ma jak i komu wp… przyłożyć – to też wściekły gania po klatce.

Niestety, ale kolejne dni przynoszą tylko potwierdzenie smutnej prawdy – co dzieje się i jak postępują niektórzy mundurowi, gdy działają bez świadków i groźby nagrania. Rzucanie na glebę spacerujących wieczorami to nie przenośnia, to przykład postępującego rozwydrzenia służb, oczywiście wynikającego z poczucia bezpieczeństwa wywołanego rozkazami przełożonych.

Umówmy się bowiem – nie kwalifikuje się ludzi do służby patrolowej dla ich inicjatywy i zdolności do samodzielnego myślenia. Przeciwnie, cechy te często eliminuje się już na etapie werbunku, a potem szkolenia. Ktoś więc wydał instrukcje, by ludzi gnoić, a że niektórym sprawia to większą frajdę – to tym gorsze świadectwo wystawiają całej służbie.

Policja – słaby punkt III RP

Po 30 latach III RP wciąż relatywnie niski poziom uposażeń (wśród policyjnych dołów, rzecz jasna i to mimo prób kupowania życzliwości funkcjonariuszy przez poszczególne ekipy polityczne, pieniądze te bowiem były i są tradycyjnie przeżerane przez szarże i kliki w obrębie służby) i marny prestiż zawodowy policji powodują, że przynajmniej pewna część zatrudnionych w niej reprezentuje stosunkowo niski poziom intelektualny, za to przejawia nadmierną agresję.

W dodatku służby siłowe w naturalny sposób przyciągają określony typ emocjonalny, niekoniecznie zrównoważony, co powinno być minimalizowane np. w drodze testów psychologicznych, ale często… nie jest. Wywołuje to dysonanse między niektórymi policjantami, a wieloma obywatelami. Tym dotkliwsze, gdy w obecnej sytuacji działania policji objęły szerokie kręgi społeczne dotąd nieświadome jak czynności policyjne mogą wyglądać. Dopiero taki obraz pozwala zrozumieć co i dlaczego zachodzi podczas omawianych tu sytuacji.

Wniosek ogólny prowadzi zaś oczywiście do podniesienia przynajmniej poziomu materialnego służby. Co do jej prestiżu jednak – właśnie są mu zadawane kolejne, bardzo dotkliwe ciosy. A to źle – bo niski szacunek dla policji (nawet zasłużony) przekłada się na złą opinię o całym państwie.

Chociaż bowiem wciąż większość jest zapewne wdzięczna politykom za zamknięcie nas w domach, a policjantom za ściganie sąsiadów – to jednak coraz bardziej widoczna staje się mniejszość mająca dość całego tego absurdu. I wylewająca to swoje zniecierpliwienia akurat na policjantów, co nie powinno nikogo dziwić, skoro władza sama wymyśliła, że jej drugą twarzą oprócz tęskniących za świetlikiem oczu męczennika Szumowskiego – będzie zacięte oblicze wypisującego „karę administracyjną” funkcjonariusza.

Stan epidemiczny ma twarz policjanta

Jednym z symboli stanu epidemicznego pozostaną więc policjanci odprowadzających ludzi do sklepu, żeby sprawdzić czy naprawdę tam idą i inne przejawy nadgorliwości w wykonywaniu (skądinąd w ogromnej większości bezprawnych) zarządzeń, okraszone często agresywną, niegrzeczną forma zwracania się do obywateli. I nie, nie przekonuje mnie, że zaczepiani bezsensownie przez mundurowych zwykli ludzie „sami są sobie winni”. Bo obywatelowi, w granicach prawa – mogą puścić nerwy. A funkcjonariusz do komfortu okazywania emocji prawa nie ma, bo jest w służbie.

I nie, wobec wielu patrolujących nie wystarczy być grzecznym – bo istnieje kategoria ludzi, którzy uprzejmość odbierają jako słabość, więc stają się tym agresywniejsi. Tymczasem to policja winna nie ulegać prowokacjom (będącym zresztą najczęściej dziecinnym przekomarzeniem się bezsensownie nagabywanych) i być w tym kierunku edukowana. Obywatele mają już dość innych pouczeń na każdym kroku.

I jeszcze raz nie – nie ma to nic wspólnego z rzekomą „pogardą dla policjantów”, którą imputują nie dającym się zgnoić obywatelom przełożeni panów mundurowych. Przecież jeśli kelner usiłuje oszukać cię na rachunku, to (niczego nie tracąc z szacunku dla tej trudnej profesji ani ze zrozumienia dla niskich dochodów branży) zwracasz mu uwagę. Jeśli urzędnik nie chce wykonać czynności, do której jest prawnie zobowiązany, to (nadal w pełni rozumiejąc, że stanowi jedynie trybik opresyjnej, biurokratycznej machiny) wytykasz mu błąd i dążysz do egzekucji swego prawa jako obywatela. Jeśli funkcjonariusz dokonuje interwencji z naruszeniem prawa, to (pamiętając o wielu chwalebnych tradycjach służb mundurowych i ich zasługach dla państwa polskiego, a także kochając porucznika Borewicza i kapitana Sowę)– bronisz swoich cholernych praw!

Bo zatrzymanie auta do kontroli bez uzasadnionej prawnie przyczyny – jest nadużyciem. Nakładanie kar tam, gdzie możliwe i wystarczające jest pouczenie – jest woluntaryzmem władzy w celu opresyjnym i/lub budżetowym. Agresja, nawet słowna ze strony policjanta – jest nadużyciem. Stosowanie przymusu bezpośredniego w przypadkach inne niż określone prawem – jest przestępstwem. I to panowie w mundurach powinni wiedzieć to lepiej.

Psucie państwa i wrażliwość funkcjonariuszy

A swoją drogą ciekawe, że jeszcze przez startem obecnego szaleństwa, w listopadzie 2019 r. – rozporządzeniem MSW zmieniono podstawowe zasady prowadzenia kontroli drogowej. Dotąd to policjant przedstawiał się pierwszy, nazwiskiem stopniem i numerem, blachy nie miał prawa mieć wsadzonej w kieszonkę (co było zresztą nagminnie łamane) i musiał podać KONKRETNY, a nie ogólny powód i cel interwencji – co po zmianie rozmyto na rodzaj fakultatywu dla chętnych, jeśli jakiś obywatel pamięta jakie ma prawa.

Pewnie, że to zbieg okoliczności – ale pokazujący, że psucie prawa i praktyki jego stosowania odbywa się w III RP w ciągłości.

Nie mamy bowiem do czynienia (tylko) z wypadkami przy pracy i pojedynczymi nadużyciami – ale z systemowym problem. Żyjemy w bezprawnym (pozakonstytucyjnym) stanie nadzwyczajnym, w ramach którego wydawane, a następnie stosowane są regulacje bez legalnej podstawy prawnej, egzekwowane często w sposób urągający praworządności. A zamiast ratować się przed tym niebezpieczeństwem – wdajemy się w dyskusje czy pan Janusz w SUV-ie wystarczająco pokornie odpowiadał panu policjantowi. Ze strony aparatu państwowego mamy zaś kuriozum jeszcze większe – mianowicie… skargę na obywateli. Że się wyśmiewają, są niemili i opryskliwi i panu rzecznikowi policji zrobiło się od tego przykro!

Cóż, w przeciwieństwie do niego uważam jednak, że znacznie poważniejszym problemem jest nadużywanie władzy przez policjantów niż niemiłe dla policji komentarze w internecie czy zgryźliwość legitymowanych. Jeśli bowiem mamy na jednej szali położyć delikatne ego pana policjanta, a na drugiej czyjeś podbite oko, bo się w porę nie ukłonił a nie miał komórki – to zdecydowanie doradzam poświęcenie wrażliwości funkcjonariusza.

Nawet bowiem upierający się przy winie po stronie panów Januszy, dziadków na ławkach, rowerzystów i nocnych spacerowiczów – powinni przynajmniej przyjąć do wiadomości, że to na policjantach spoczywa większa odpowiedzialność, a zatem to oni powinni udźwignąć ciężar ludzkiej frustracji i gniewu. Sorry, taką mają pracę – ciężką służbę dla państwa mającego głupie władze. A że cierpi na tym także prestiż i dobra opinia formacji, że ona sama jest ofiarą szalonych pomysłów polityków? Jasne, no ale skoro już pracujesz w burdelu, to się przynajmniej nie wystawiaj do całowania…

Odstąpić od kar – budować wspólnotę

W istocie bowiem ostatnią rzeczą, jakiej ludzie teraz potrzebują – to mandaty i “kary administracyjne” nakładane przez nieuprzejmych, nadgorliwych policjantów. Rozsądna władza powinna więc właśnie w tym szczególnym okresie zawiesić egzekwowanie nawet mniej idiotycznych i bardziej legalnych przepisów, np. nie ścigać kierowców za parkowanie czy prędkość albo babć za sprzedaż pietruszki. To byłby prawdziwy objaw troski, empatii i solidarności. Niestety, zamiast tego i nadprodukcją zarządzeń, i wysyłaniem policjantów na niepotrzebne chandryczenie się z ludźmi – rządzący podążają w dokładnie przeciwnym kierunku.

Tymczasem prawdziwy problem nie w tym jak nauczyć ludzi ślepego posłuszeństwa wobec poleceń władz i działań policji podczas pandemii. Najważniejsze jest jak ich tego później ODUCZYĆ, a władzy i policji odebrać nowe uprawnienia i nawyki. Bo te mogą nas dręczyć o wiele dłużej niż jakikolwiek inny wirus…

Konrad Rękas
https://konserwatyzm.pl