Cywilizacja łacińska w punktach

Trzy fundamenty Cywilizacji Łacińskiej:

1. Rzymskie prawo.
2. Filozofia grecka.
3. Moralność chrześcijańska.

Podstawowe zasady Cywilizacji Łacińskiej:

1. Moralność zgodna z nauką Kościoła katolickiego.
2. Nawet polityka i wojna nie są wolne od ograniczeń etycznych.
3. Wyższość moralności nad prawem – źródłem prawa jest moralność – nie znaczy to, że prawo to kodyfikacja moralności, ale że prawo musi być zgodne z moralnością, czyli mogą istnieć nieskodyfikowane prawa moralne, ale wszelkie ustawy muszą być zgodne z moralnością.
4. Stale rosnące wymogi etyczne i doskonalenie prawa w oparciu o nie.
5. Władzę i poddanych obowiązują te same prawa moralne.
6. Władza hierarchiczna z silnym samorządem.
7. Zdolność społeczności do samoorganizacji, do samonaprawiania się, do oddolnego działania, czyli do pracy organicznej.
8. Różnorodność i dążenie do równania wzwyż, ku najbogatszemu, ku najmądrzejszemu, ku najlepszemu.
9. Dualizm prawa, które dzieli się na prywatne i publiczne. I tak samo władztwo nad terenem podzielone jest między właściciela i suwerena.
10. Relacja między prawem a wolnością polega na tym, że wolność każdego człowieka kończy się tam, gdzie zaczyna się prawo drugiego.
11. Zwierzchnictwo władzy duchowej nad świecką.
12. Tolerancja religijna i rozdzielenie władzy cywilnej i duchowej.
13. Święte prawo własności – szczególnie ziemi i nieruchomości.
14. Samodzielność i niezależność ekonomiczna ludzi.
15. Małżeństwo monogamiczne kobiety i mężczyzny.
16. Nadrzędność rodziny, czyli ojca i matki z dziećmi nad rodem, czyli wszelkimi krewnymi.
17. Armia w postaci pospolitego ruszenia, czyli ochotnicza.
18. Czas jest dobrem, które trzeba szanować, zagospodarowywać, oszczędzać. Istnieje więź poprzez pokolenia, historyzm, współodpowiedzialność za przeszłość i przyszłość, wspólna świadomość historyczna.
19. Naród, jako naturalny związek duchowy, oparty na dobrowolności.

Klasyczny kanon edukacyjny Cywilizacji Łacińskiej – Siedem Sztuk Wyzwolonych:

Trivium:

1. Gramatyka,
2. Logika,
3. Retoryka.

Quadrivium:

1. Geometria,
2. Arytmetyka,
3. Astronomia,
4. Muzyka.

Najważniejsze wartości filozofii greckiej:

1. Prawda,
2. Dobro,
3. Piękno.

Zasady prawne Cywilizcji Łacińskiej – paremie łacińskie:

1. Accusare nemo se debet – Nikt nie musi oskarżać siebie samego. Nie można nikogo przymuszać do zeznawania przeciwko sobie.
2. Actor rei forum sequitur – Powód idzie do sądu (właściwego dla) pozwanego.Zasada określająca właściwość miejscową sądu.
3. Advocatorum error litigatoribus non noceat– Błąd adwokatów niech nie szkodzi stronom.
4. Aequitas sequitur legem– Sprawiedliwość idzie za prawem.
5. Alienus dolus nocere alteri non debet – Nikogo nie powinien obciążać cudzy podstęp.
6. Ambulatoria est voluntas defuncti usque ad vitae supremum exitum – Wola spadkodawcy może być zmieniona aż do ostatniego tchnienia.
7. Audiatur et altra pars –Niech będzie wysłuchana również i druga strona. Nie potępiaj bez wysłuchania wszystkich argumentów za i przeciw. Daj stronie oskarżonej szansę na skuteczną obronę. Nie feruj bezwzględnego wyroku, jeśli nie jesteś absolutnie pewien swoich racji.
8. Bellum nec timendum, nec provocandum–Nie trzeba ani bać się wojny, ani jej prowokować.
9. Bis de eadem re ne sit actio – Nie można procesować się dwa razy o to samo.
10. Carum est, quod rarum est – Drogie jest to, co rzadkie. To, co jest rzadkie, jest cenne.
11. Cedant arma togae – Niech oręż ustąpi przed togą.
12. Cessante ratione legis, cessat ipsa lex – Gdy ustaje przyczyna obowiązywania ustawy, traci moc sama ustawa.
13. Cogitationis poenam nemo patitur – Nikogo nie karze się za jego myśli. Nikt nie ponosi odpowiedzialności za swoje myśli. Myśli nie podlegają osądowi.
14. Commodum eius esse debet, cuius est periculum. – korzyść musi przypadać temu, kto ponosi ryzyko.
15. Consuetudo pro lege servatur. – zwyczaj jest traktowany jako prawo.
16. Cum in verbis nulla ambiguitas est, non debet admitti voluntatis quaestio – Gdy w słowach nie ma żadnej dwuznaczności, nie należy podnosić kwestii woli.
17. Delicta parentium liberis non nocent – Czyny niedozwolone rodziców nie obciążają dzieci.
18. Dolum malum facit qui ex aliena iactura lucrum quaerit – Działa podstępnie, kto próbuje osiągnąć zysk z cudzego niepowodzenia.
19. Dolus non praesumitur – Złego zamiaru nie domniemuje się.
20. Dura lex, sed lex – Twarde prawo, ale prawo.
21. Ei incumbit probatio qui dicit non qui negat – Ciężar dowodu spoczywa na tym, kto twierdzi, a nie na tym kto przeczy.
22. Eius est nolle, qui potest velle. – ten tylko może nie chcieć, kto może chcieć.
23. Favorabiliores rei potius quam actores habentur – Korzystniejszą [sytuację procesową] mają pozwani niż powodowie.
24. Hominem causa omne ius constitutum sit – Wszelkie prawo winno być stanowione ze względu na człowieka.
25. Ignorantia iuris nocet, ignorantia facti non nocet – Nieznajomość prawa szkodzi, nieznajomość faktu nie szkodzi.
26. Impossibilium nulla obligatio est – Nie ma zobowiązania, gdy [świadczenie] jest niemożliwe.
27. In dubio pro reo – W razie wątpliwości [należy rozstrzygać] na korzyść pozwanego.
28. In legibus magis simplicitas quam difficultas placet – W prawie podoba się bardziej prostota niż zawiłość.
29. In omnibus quidem, maxime tamen in iure aequitas spectanda sit – We wszystkim, szczególnie jednak w prawie, należy mieć na względzie [zasady] słuszności.
30. In testamentis plenius voluntates testantium interpretamur – Wykładnia testamentów opiera się na wnikliwym badaniu woli testatorów.
31. Incivile est nisi tota lege perspecta una aliqua particula eius proposita iudicare vel respondere– Nieprawidłowe jest wydawanie wyroku lub opinii prawnej bez uwzględnienia całości ustawy, na podstawie jednego jej fragmentu.
32. Is damnum, dat qui iubet dare – Ten wyrządza szkodę, kto rozkazuje ją czynić.
33. Is fecit, cui prodest – Uczynił ten, komu przyniosło to korzyść.
34. Iura non in singulas personas, sed generaliter costituuntur – Prawa są stanowione nie ze względu na konkretne osoby, lecz dla wszystkich.
35. Iuris prudentia est divinarum atque humanarum rerum notitia, iusti atque iniusti scientia – Nauka prawa jest znajomością spraw boskich i ludzkich oraz wiedzą o tym, co sprawiedliwe, a co niesprawiedliwe.
36. Ius civile vigilantibus scriptum est – Prawo cywilne jest tworzone dla osób starannych.
37. Ius est ars boni et aequi – Prawo jest umiejętnością stosowania tego, co dobre i słuszne.
38. Ius publicum privatorum pactis mutari non potest – Prawo publiczne nie może być zmieniane umowami [osób] prywatnych.
39. Iustitia est constans et perpetua voluntas ius suum cuique tribuendi – Sprawiedliwość jest niezmienną i trwałą wolą zagwarantowania każdemu jego prawa.
40. Legem bonam a mala nulla alia nisi naturae norma dividere possumus – Dobre prawo od złego możemy odróżnić miarą prawa natury.
41. Legem brevem esse oportet – Ustawa powinna być zwięzła.
42. Leges ab omnibus intellegi debent – Ustawy powinny być zrozumiałe dla wszystkich.
43. Leges bonae ex malis moribus procreantur – Dobre ustawy rodzą się ze złych obyczajów.
44. Lex posterior derogat legi priori – Ustawa późniejsza uchyla wcześniejszą.
45. Lex retro non agit – Ustawa nie działa wstecz.
46. Libera matrimonia esse antiquitus placuit – Z dawna już postanowiono, że małżeństwa są wolne.
47. Libertas inaestimabilis res est – Wolność jest rzeczą bezcenną.
48. Locus regit actum – Miejsce rządzi czynnością prawną.
49. Male nostro iure uti non debemus – Nie powinniśmy źle korzystać [z przysługującego] nam prawa.
50. Minime sunt mutanda, quae interpretationem certam semper habuerunt– Jak najmniej należy zmieniać to, co zawsze miało jednoznaczną interpretację.
51. Ne eat iudex ultra petita partium – Niech nie wychodzi sędzia ponad żądania stron.
52. Ne quis absens puniatur – Nieobecny niech nie będzie karany.
53. Neglegentia culpa est – Zaniedbanie jest winą.
54. Neminem captivabimus nisi iure victum– Nikogo nie uwięzimy, o ile nie zostanie pokonany prawem.
55. Nemo auditur propriam turpitudinem allegans – Powołujący się na własny występek nie będzie wysłuchany.
56. Nemo enim in persequendo deteriorem causam, sed meliorem facit – Dochodzenie sprawy przed sądem nie może pogorszyć, lecz jedynie polepszyć sytuację powoda.
57. Nemo est iudex in propria causa – Nikt nie może być sędzią we własnej sprawie.
58. Nemo ex suo delicto meliorem nam condicionem facere potest – Nikt nie może polepszyć swojej sytuacji w wyniku własnego czynu bezprawnego.
59. Nemo plus iuris ad alium transferre potest quam ipse habet – Nie można przenieść na drugiego więcej praw, niż ma się samemu.
60. Non ex regula ius sumatur, sed ex iure quod est regula fiat – Reguły nie tworzą prawa, lecz się z niego wywodzą.
61. Non exemplis, sed legibus iudicandum est – Należy orzekać na podstawie ustaw, a nie naśladować wcześniejsze rozstrzygnięcia.
62. Non numeranda, sed ponderanda sunt argumenta – argumenty należy oceniać nie według liczby, ale znaczenia.
63. Non omne quod licet honestum est – Nie wszystko, co dozwolone jest uczciwe.
64. Non omnis vox iudicis iudicati continet auctoritatem – Nie każda wypowiedź sędziego ma moc wyroku.
65. Nostrum est iudicare secundum allegata et probata – Powinniśmy sądzić zgodnie z przedłożonymi i pewnymi [dowodami].
66. Nulla pactione effici potest, ne dolus praestetur – Umową nie można wyłączyć odpowiedzialności za podstęp.
67. Nulla poena sine lege – Nie ma kary bez [stosownego przepisu] ustawy.
68. Nullus idoneus testis in re sua intellegitur – Nikt nie może być wiarygodnym świadkiem we własnej sprawie.
69. Nullus videtur dolo facere, qui iure suo utitur – Uważa się, że nie działa podstępnie ten kto korzysta ze swego prawa.
70. Nuptias non concubitus, sed consensus facit. – Nie fakt współżycia ale porozumienie czyni małżeństwo.
71. Omnis definitio in iure civili periculosa est: parum est enim, ut non subverti potest – Wszelka definicja w prawie cywilnym jest niebezpieczna, ponieważ rzadko się zdarza, by nie można było jej podważyć.
72. Onus est honos qui sustinet rem publicam – Obowiązek jest zaszczytem utrzymującym Rzeczpospolitą.
73. Optima est legum interpres consuetudo – Zwyczaj jest najlepszą wykładnią prawa.
74. Pacta sunt servanda –Umów należy dotrzymywać.
75. Placuit in omnibus rebus praecipuam esse iustitiae aequitatisque quam stricti iuris rationem – We wszystkich sprawach powinna mieć pierwszeństwo zasada sprawiedliwości i słuszności nad zasadą ścisłego prawa.
76. Prior tempore potior iure – Pierwszy w czasie lepszy w prawie.
77. Prius quam exaudias ne iudices –Nie sądź zanim nie wysłuchasz.
78. Qui munus publice mandatum accepta pecunia reperunt, crimine repetundarum postulantur – Dopuszcza się zdzierstwa ten, kto sprawując funkcję publiczną przyjmuje pieniądze od zainteresowanych.
79. Qui non facit quod facere debet, videtur facere adversarus ea, quia non facit – Jeżeli ktoś nie czyni tego, co czynić powinien uważa się, że czyni przeciwnie, ponieważ nie czyni.
80. Quid est enim civitas nisi iuris societas civium – Czym jest bowiem państwo, jeśli nie opartym na prawie związkiem obywateli.
81. Quod ad ius naturalre attinet, omnes homines aequales sunt – Zgodnie z prawem naturalnym wszyscy ludzie są równi.
82. Quod initio vitiosum est, non potest tractu temporis convalescere – To co od początku jest wadliwe, nie może być uzdrowione przez sam upływ czasu.
83. Quod omnes similiter tangit, ab omnibus comprobetur – Co wszystkich jednakowo dotyczy, winno być przez wszystkich zatwierdzone.
84. Reformatio in peius iudici appellato non licet – Sędziemu apelacyjnemu nie wolno zmieniać wyroku na niekorzyść odwołującego się.
85. Res iudicata pro veritate accipitur – Rozstrzygnięcie sądowe przyjmuje się za prawdziwe.
86. Reus excipiendo fit actor – Pozwany w zakresie zarzutu procesowego staje się powodem.
87. Salis populi suprema lex esto – Dobro Rzeczypospolitej niechaj będzie najwyższym prawem.
88. Satius enim esse impunitum relinqui facinus nicentis quam innocentem damnari – Lepiej pozostawić bezkarnym występek złoczyńcy, niż skazać niewinnego.
89. Scire leges non hoc est verba earum tenere, sed vim ac potestatem – Znać prawa to nie znaczy trzymać się słów ustawy, ale jej treści i mocy działania.
90. Secundum naturam est commoda cuiusque rei eum sequi, quem seuentur incommoda – Naturalne jest, aby ten czerpał korzyści z rzeczy, kto ponosi związane z nią ciężary.
91. Sententia facit ius inter partes – Wyrok tworzy prawo między stronami.
92. Si in ius vocat, ito – Kto został wezwany przed sąd, niech się stawi.
93. Silent leges inter arma – Milkną prawa w szczęku broni.
94. Summum ius summa iniuria – Najwyższe prawo [bywa] najwyższym bezprawiem.
95. Ubi eadem legis ratio, ibi eadem legis, dispositio – W takich samych okolicznościach należy stosować te same rozwiązania prawne.
96. Ubi lex, ibi poena – Gdzie jest prawo, tam jest i kara.
97. Vanae voces populi non sunt audiendae – Nie należy dawać posłuchu czczym głosom tłumu.
98. Venire contra factum proprium nemini licet – Nie wolno występować przeciwko temu, co wynika z własnych czynów.
99. Vim vi repellere licet – Siłę wolno odeprzeć siłą.
100. Volenti non fit iniuria–Chcącemu nie dzieje się krzywda.

Moralność chrześcijańska:

Dekalog:

1. Nie będziesz stawiał innych bogów obok Mnie.
2. Nie nadużywaj imienia Pana, twego Boga.
3. Pamiętaj o dniu odpoczynku, aby go świętować.
4. Czcij ojca i matkę.
5. Nie morduj.
6. Nie popełniaj zdrady małżeńskiej.
7. Nie kradnij.
8. Nie składaj przeciw drugiemu fałszywego zeznania.
9. Nie dąż do zdobycia cudzej żony.
10. Ani żadnej rzeczy, która należy do innego.

Siedem grzechów głównych:

1. pycha,
2. chciwość,
3. nieczystość,
4. zazdrość,
5. nieumiarkowanie w jedzeniu i piciu,
6. gniew,
7. lenistwo.

Cztery cnoty kardynalne:

1. roztropność,
2. sprawiedliwość,
3. wstrzemięźliwość,
4. męstwo.

Uczynki miłosierdzia co do duszy:

1. grzeszących upominać,
2. nieumiejących pouczać,
3. wątpiącym dobrze radzić,
4. strapionych pocieszać,
5. krzywdy cierpliwie znosić,
6. urazy chętnie darować,
7. modlić się za żywych i umarłych.

Uczynki miłosierdzia co do ciała:

1. łaknących nakarmić,
2. pragnących napoić,
3. nagich przyodziać,
4. podróżnych w dom przyjąć,
5. więźniów pocieszać,
6. chorych nawiedzać,
7. umarłych grzebać.

Siedem darów Ducha Świętego:

1. mądrość,
2. rozum,
3. rada,
4. męstwo,
5. umiejętność,
6. pobożność,
7. bojaźń Boża.

Sześć prawd wiary:

1. Jest jeden Bóg,
2. Bóg jest sędzią sprawiedliwym, który za dobre nagradza, a za złe karze,
3. Są trzy osoby Boskie: Bóg Ojciec, Syn Boży i Duch Święty,
4. Syn Boży stał się człowiekiem i umarł na krzyżu dla naszego zbawienia,
5. Dusza ludzka jest nieśmiertelna,
6. Łaska Boska jest do zbawienia koniecznie potrzebna.

Trzy cnoty Boskie:

1. Wiara,
2. Nadzieja,
3. Miłość.

Ostateczne rzeczy człowieka:

1. Śmierć,
2. Sąd Boży,
3. Niebo albo piekło.

Najważniejsze dobre uczynki:

1. Modlitwa,
2. Post,
3. Jałmużna.

Opracował Grzegorz P. Świderski
http://gps65.nowyekran.pl/