Jan Engelgard dla „Polityki Narodowej”: Musimy skoczyć z megalomanią w polityce wschodniej

Jakie jest prawdziwe dziedzictwo endeckiej myśli politycznej wobec Rosji?

– Mieliśmy w historii przecież bardzo różne tradycje; obok Romana Dmowskiego, który wybrał opcję “przeciw Niemcom”, mamy SN-ową i “obozową” politykę radykalnie antykomunistyczną, a później – obok koncepcji “przezwyciężenia zwycięzcy” autorstwa Bolesława Piaseckiego, funkcjonowała też tradycja “walki do końca” żołnierzy NSZ, NOW i NZW?

– Narodowa Demokracja była obozem politycznym, który nie miał jednej obowiązującej doktryny w kwestiach, które można określić jako programowe. Owszem, były stałe fundamenty ideowe, choć i tutaj w różnych okresach akcenty rozkładano inaczej. Jeśli chodzi o Rosję, to od samego początku był to jeden z kluczowych problemów, przed jakimi obóz ten stanął. Przypomnę tylko, że to właśnie stosunek do Rosji był przyczyną poważnego rozłamu, jaki miał miejsce w latach 1907-1911. Jeśli bym miał odpowiadać  na pytanie o „prawdziwe dziedzictwo endeckiej myśli politycznej wobec Rosji”, to wskazałbym na samego Romana Dmowskiego. Bo to jest, tego nikt nie kwestionuje, kluczowa postać tego obozu. To on stworzył zręby programowe i ideowe tego wielkiego ruchu politycznego. To do niego musieli odnosić się zarówno zwolennicy, jak i przeciwnicy, także we własnym obozie. Mówiąc najbardziej skrótowo – Dmowski dokonał wręcz rewolucyjnej zmiany w polskim myśleniu o Rosji, uznając na początku XX wieku, że musimy na nią patrzeć „normalnie” a nie emocjonalnie. Nie można bowiem prowadzić polityki narodowej, polityki wielkiego narodu, jakim jest naród polski – kierując się wyłącznie sentymentami, fobiami, poczuciem krzywdy i martyrologizmem. Ta, przyznajmy, wręcz banalna prawda dla każdego zajmującego się polityką – była dla wielu Polaków czymś niesłychanym, była uznana za zdradę i kapitulację. A przecież Dmowski chciał tylko jednego – unowocześnienia polskiej polityki, przybliżenia jej, jak to się obecnie określa, do standardów zachodnich (wówczas głównie angielskich). Dmowski wcale nie uwalniał się od emocji i resentymentów jako człowiek (nadal Rosja była dla niego obca), ale pozbywał się ich jako polityk. U nas często się tego nie rozumie. Dlatego Dmowskiego obrzucano wyzwiskami i oskarżano o „rusofilię”. Tak jest zresztą po dziś dzień.

Do czego służą sądy

W kwietniu 1990 r. został rozwiązany Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk, którego siedziba mieściła się przy ul. Mysiej 2 w Warszawie. Cenzura była jednym z podstawowych instrumentów służących interesom peerelowskiej władzy. Cenzorzy z Mysiej skrzętnie pilnowali, by treści “nieprawomyślne” i niewygodne dla partii komunistycznej nie ukazywały się w przestrzeni publicznej. Czasy się zmieniły, ale najwyraźniej nie zmieniła się natura władzy. Rządząca od 4 lat Polską Platforma Obywatelska (koń, jaki jest, każdy widzi) postanowiła wykorzystać aparat państwa do cenzurowania debaty publicznej w czasie i obszarach dla niej niewygodnych. Wykorzystując tryb wyborczy i korzystne dla siebie orzeczenie sądu okręgowego (który nawet nie badał w pełni rzetelnie merytorycznie zarzutów, jakie sformułowali posłowie Prawa i Sprawiedliwości) ograniczył prawo opozycji do oceny działań władzy.